De organisatie van het onderwijs verschilt nogal per bestuur, waarbij bestuurders vaak zeggen dat de directeur van de school integraal verantwoordelijk is. De mate waarin verschilt soms behoorlijk per bestuur. Onze beschouwing!
Wat is integraal management?
Integraal betekent
- Algeheel
- Allesomvattend
- Bestaande op zichzelf
- Een geheel uitmakend
- Een geheel zijnde
- Onverkort ……….et cetera.
Kortom; integraal management is een organisatieprincipe dat veelvuldig wordt toegepast sinds de jaren 80 van de twintigste eeuw. Integraal management past bij decentraal werken. Organisatieonderdelen kunnen, binnen gestelde kaders, grotendeels hun eigen gang gaan.
IS HET VAK INTERESSANT VOOR MENSEN VAN BUITEN HET ONDERWIJS?
Integraal management in het basisonderwijs
Als integraal management past bij decentraal werken, dan is het een organisatievorm die prima aansluit bij het primair onderwijs waar een X – aantal scholen ressorteren onder een bestuurlijke koepel.
In de functiebeschrijving voor een directeur in de DB-schaal die de POraad hanteert staat het volgende:
De directeur basisschool heeft de integrale leiding van de (veelal middelgrote) school waaronder de verantwoordelijkheid voor het operationele management (inclusief de bedrijfsvoering), de ontwikkeling van het onderwijsbeleid en de onderwijsprogrammering én het leidinggeven.
Wat is regelmatig de praktijk?
Als wij spreken met collega-directeuren die werkzaam zijn voor verschillende besturen, dan verschilt de mate van ‘integrale verantwoordelijkheid’ van bestuur tot bestuur nogal. De één heeft een verantwoordelijkheid over een werkbudget van 30.000 euro, de ander over 2.000.000 euro. Nu is de ene school groter dan de ander, maar bij dergelijke verschillen kan het niet anders zijn, dan dat er een behoorlijk verschil is in de mate van integrale verantwoordelijkheid.
Integrale verantwoordelijkheid en eigenaarschap
De mate van integrale verantwoordelijkheid doet iets met de betrokkenheid en het verantwoordelijkheidsgevoel van mensen. Of dat nou de integrale verantwoordelijkheid is van de directeur of dat van de leerkracht, maakt niet zoveel uit.
Volgens de principes van goed leiderschap is het kraakhelder dat veel verantwoordelijkheid bij werknemers leidt tot meer eigenaarschap. Hierbij is het van belang dat directies binnen vastgestelde kaders vanuit vertrouwen mogen en kunnen werken.
Dat principe heeft uiteraard een risico. Daar waar mensen niet voldoende toegerust zijn om hun takenpakket naar behoren uit te voeren, lopen besturen het risico dat de verstrekte verantwoordelijkheid niet zal leiden tot succes. In dergelijke gevallen is goede scholing en coaching door of in opdracht van het bestuur vereist. Niet ieder bestuur gaat daar evenwel op dezelfde wijze mee om!
Filiaalchef of franchisenemer?
Zoals gezegd verschilt de mate van integrale verantwoordelijkheid. Daarbij kunnen we ons niet aan de indruk onttrekken dat besturen soms sterk de neiging hebben de verantwoordelijkheid naar zich toe te trekken en de verantwoordelijkheid bij de directeuren weg te halen. Veelal gebeurt dit als de resultaten tegenvallen. De vraag is of dat leidt tot een verbetering van de kwaliteit op de scholen. Volgens ons een retorische vraag. Daar waar eigenaarschap is, ontstaat uitdaging en ondernemerschap. Daar waar mensen ingeperkt worden, verdwijnen creativiteit en ambitie. Oftewel; is de directeur de filiaalchef die alleen uitvoering mag geven aan het beleid van het bestuur of is de directeur de franchisenemer die binnen de bestuurlijke kaders mag ondernemen?
Je verdient wat je toekomt
Besturen die de directeur van de school als filiaalchef zien, zorgen er impliciet voor dat deze directeuren datgene gaan doen wat ze mogen doen en verantwoordelijk voor zijn. Er is geen prikkel om de bedrijfsvoering van de school te verbeteren, ondernemend gedrag te vertonen en een hogere mate van eigenaarschap te laten zien. Als dit principe door besturen goed wordt uitgevoerd, dan is de kans groot dat iedere school een ‘6-je’ haalt. Resultaat is relatieve rust in de tent en de directies die meer willen, vertrekken naar een paar jaar vanzelf. Vaak uit onvrede.
Daar waar besturen de directeur als franchisenemer zien, hebben we een volledig ander uitgangspunt. De vertrekkaders zijn helder, maar verder ligt de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering en het ondernemerschap volledig bij de directeur. Er is daadwerkelijk sprake van integraal leiderschap. Ook dat vraagt scherp goed toezicht en begeleiding van bestuurders. Zij zijn immers eindverantwoordelijk. Echter de kans op meer dan een ‘6-je’ wordt een stuk groter als directeuren ook echt integraal verantwoordelijk zijn en mogen ondernemen om hún school op de kaart te zetten.
Hoe interessant is het directeurschap voor externen?
Met het oplopend tekort aan leerkrachten en directeuren krabt het onderwijs zich achter de oren hoe het opgelost moet worden. Uiteraard wordt er weer geroepen dat het over geld gaat, maar is dat wel zo?
Heeft het ook niet te maken met het feit dat extern geinteresseerden het vak als directeur onvoldoende interessant vinden in de huidige organisatiestructuur van het onderwijs? Onder andere vanwege het frequente gebrek aan echte integrale verantwoordelijkheid?
Ons inziens is dat zo. Maar wat doen we eraan?
Tot nu toe niet veel. Veel besturen hanteren nog het principe één school, één directeur. In sommige gevallen wordt er overgestapt naar een meerscholen directeur, maar biedt dat de structurele oplossing voor de toekomst? Wij denken van niet. Wij zijn van mening dat het verstandig is als het onderwijs zich anders organiseert. Zijn de traditionele functies nog wel passend in deze tijd? Is het niet verstandig over te stappen naar rollen en taken voor medewerkers verdeeld over één of meerdere scholen? Mensen kunnen op die manier hun talenten ontplooien en doen waar ze goed in zijn. Hetgeen helpend is bij de duurzamen inzetbaarheid van medewerkers.
Uiteraard blijft er iemand eindverantwoordelijk over één of meerdere scholen. Maar deze kan zich dan daadwerkelijk bezighouden met het voeren van management over één of meerdere scholen waarin binnen gezamenlijk vastgestelde kaders scholen worden ontwikkeld en neergezet. Wij staan voor Complementair Leiderschap!
Het wordt daarmee aantrekkelijker voor mensen van buiten het onderwijs met een hart voor onderwijs.
Wat vraagt het?
Visie, Lef tot innovatie van bestuurders om daadwerkelijk te willen veranderen.
Nieuwsgierig geworden?
We komen onze ideeën graag nader toelichten.
